Wayback Ne İşimize Yarayacak?
İnternette bir şey gördüğünüzde içinizden şunu hiç geçirdiniz mi: “Keşke bu anı, oynanamaz şekilde saklayabilsem.” Biz geçirdik. Wayback.com.tr, tam olarak bu dürtüden doğdu: web’in “o an”ını kanıtlanabilir biçimde yakalamak.
Neyi çözmeye çalışıyoruz?
Linkler kırılır, yazılar düzenlenir, görseller güncellenir. Ekran görüntüsü almak kolaydır ama aynı kolaylıkla manipüle edilebilir. Bir iddianın arkasında durmak istediğinizde “o gün bu sayfa böyleydi” demek yetmez; doğrulanabilir bir kayıt gerekir.
Kısaca hedefimiz: insanların, değiştirilemez ve herkesçe doğrulanabilir web ekran görüntüleri almasını sağlamak.
Wayback.com.tr nasıl çalışıyor? (kısa ve dürüst bir teknik tur)
- Yakalama: Siz bir URL veriyorsunuz; biz sayfanın HTML, CSS, JS ve medyasını alıyoruz.
- Özet (hash) & zaman damgası: İçeriğin kriptografik özeti hesaplanıyor ve kayıt zamanıyla birlikte saklanıyor.
- Salt-okunur arşiv: Kayıt versiyonlanıyor; oluşturulduktan sonra içerik değiştirilemiyor.
- Açık doğrulama: Herkese açık hash sayesinde “bu içerik o günden bu yana aynı mı?” sorusuna net cevap verilebiliyor.
Not: İleri düzey senaryolarda üçüncü taraf zaman damgası servisleri (örn. zincir üzerinde doğrulama) ile kayıtlarınızı dış kaynaklarla da kanıtlayabileceğiniz bir yol sunuyoruz.
Hangi durumlarda işe yarıyor?
- Gazetecilik: Bir beyanı veya sayfa düzenini kaynak gösterebilmek.
- Hukuk & uyuşmazlık: “O tarihte bu içerik yayındaydı” iddiasını desteklemek.
- Kurumsal arşiv: Kampanya, fiyat, ürün sayfası gibi içeriklerin evrimini belgelemek.
- Araştırma & akademi: Alıntılanan kaynakların sürümlerini stabil tutmak.
- Bireysel güvenlik: Taciz, iftira, hedef gösterme gibi hassas durumları kanıtlamak.
“Ekran görüntüsü” neden tek başına yetmiyor?
Çünkü pek çok görüntü düzenleme aracıyla piksel seviyesinde oynama yapmak mümkün. Wayback.com.tr’de ise görüntünün dayandığı içerik (HTML/medya) bir bütün olarak özetleniyor; bu özet, sonradan en ufak değişiklikte bile farklı çıkıyor. Bir nevi içerik için dijital mühür.
Kısa bir örnek akış
- Wayback.com.tr adresine gidin.
- İlgili URL’yi yapıştırın ve Yakala butonuna tıklayın.
- Oluşan kayıt sayfasında hash ve zaman damgasını görün; isterseniz doğrulama raporunu indirin.
Gizlilik, telif ve sınırlar
Arşivciliğin gücü kadar sorumluluğu da var. Kişisel veriler ve telif hakları konusunda yasal çerçevelere uyuyor, takedown/itiraz süreçlerini açıkça işletiyoruz. Bazen bir kaydın herkese açık olmaması gerekebilir; bu yüzden özel kayıt seçeneği ve erişim kontrolleri sunuyoruz.
Sık sorulanlar
“Kayıtlar gerçekten değiştirilemez mi?”
Evet. Kayıtlar salt-okunur saklanır; içerik değişirse hash eşleşmez ve bu dışarıdan da test edilebilir.
“Ücretlendirme nedir?”
Temel kullanım ücretsizdir.
Birlikte daha güvenilir bir web
İnternet, yazı tahtası gibi: her gün birileri siliyor, birileri yazıyor. Aradaki çizgiyi netleştirmek, yani “o an oradaydı” diyebilmek, hem bireyler hem kurumlar için değerli. Wayback.com.tr’yi bu yüzden yaptık: herkesin güvenebileceği, basit ama sağlam bir kayıt mekanizması sunmak.
Denemek isterseniz: wayback.com.tr. Görüş, öneri ve eleştirileriniz için [email protected].